Wednesday 28 October 2009

Helter Skelter

De roltrap. Die speelde deze en vorige week een hoofdrol in mijn dagelijkse lotgevallen met het openbaar vervoer, en wel als studieobject, om wat variatie te brengen in de pendeltijd. De versie van de Brusselse metro dan wel, want aan de Nationale Maatschappij voor Bizar Spoorverkeer ben ik niet zoveel toegekomen de afgelopen dagen. Ofwel hadden de treinen vertraging (het exacte “tijdsschema” begint steeds meer op een bingospel te lijken), ofwel waren ze gewoonweg afgeschaft, en dan heb je maar te wachten op de volgende – wanneer die ook komt. Dus als je niet op je honger wilt blijven zitten, ben je nog het best af met een auto-metro-combo, dat doorgaans veel meer voldoening schenkt, kortstondige of buitengewone verkeersopstoppingen niet te na gesproken. En dan passeer je dus een aantal roltrappen, want de MIVB heeft duidelijk meer centen te besteden aan haar materiële uitrusting om alles op rolletjes te laten lopen, dan eerder genoemde maatschappij.

Vrijwel elk metrostation biedt de keuze tussen een standaardtrap die je uit eigen beweging mag beklimmen, of het mobiele alternatief. De meeste mensen gaan altijd en overal in eerste instantie voor het would-be-perpetuum mobile, vermoedelijk omdat ze denken dat ze daardoor sneller op een volgende verdieping zijn, hetzij hoger of lager. Misschien zou dat het geval kunnen zijn, als je van de bewegende roltrap gebruik zou maken om de eigen beweging te versnellen, ttz als je dus zelf ook nog gaat stappen op die roltrap. Vreemd genoeg lijken mensen, van zodra ze op een bewegende roltrap staan, compleet ontdaan van enige spierwerking, en blijven ze roerloos staan, om te wachten tot de trap – naar mijn gevoel tergend langzaam – hen op een ander niveau brengt. Ondergetekende nam bovendien de proef op de som, en kon constateren dat je op een standaardtrap nog altijd sneller naar boven gaat dan de mensen in beweging op een roltrap.

Bovendien zijn er nog elementen aan de roltrap die tot onderzoek nopen. Zo is er in eerste instantie de vraag die je je als kind dikwijls al stelt: waar gaat de trap naartoe als hij boven- of onderaan in de vloer schuift? Het gezond verstand (en de techniek) zegt natuurlijk dat de treden in elkaar schuiven om vervolgens via een rotatiesysteem weer naar het aanvangspunt te worden gebracht, m.a.w. dat de trap werkt als een draaiende ketting. Toch blijkt uit het gedrag van veel mensen dat dit nog steeds niet bekend is bij het grote publiek. Soms blijven dames al stilstaan, wordt have en goed in een stevige greep genomen, worden nietsvermoedende bloedjes van kinderen gewelddadig aan de arm opgetrokken, en dat allemaal al op enkele meters van “de spleet”, blijkbaar uit een daadwerkelijke angst om te worden opgeslokt. De goedgeoliede roltrapbeoefenaar weet natuurlijk dat hij kan blijven staan tot net voor de geduchte spleet, om dan met een gezwinde sprong weer op de begane grond te belanden.

Alhoewel de begeleidende leuningband eerder te duchten is dan de trap zelf, omdat hij sneller gaat en je na enkele treden dus vervaarlijk gaat vooroverhellen als je jezelf in evenwicht tracht te houden, hebben de meeste mensen daar echter het volste vertrouwen in. De doorsnee roltrapgebruiker klampt zich dan ook – terecht of onterecht – volledig aan het rubberen leidsel vast, met als gevolg dat hij nog meer uit evenwicht geraakt, en het naderen van de spleet met knikkende knieën tegemoet ziet. Dat leidt dan weer tot een onefficiënt gebruik van de roltrap, aangezien dit onevenwichtig gedrag de weg verspert van andere mensen met een betere controle over hun persoonlijk roltrapgebruik, die verwachten dat de weg voor hen wordt vrijgemaakt aan de linkerzijde van de trap om sneller progressie te kunnen maken. Zo is het roltrapgebruik in steden als Londen bv. veel beter ingeburgerd, en gaan de “trage” en onwennige gebruikers van de “escalier roulant” spontaan rechts houden om de doorwinterde “rollers”door te laten. Dit gebruik is in onze contreien nog niet doorgesijpeld, en dat is dermate ergerlijk (als je tot de snelle gebruikers behoort), dat er in Nederland zelfs al een heuse campagne gestart ter inburgering van het rechts houden op de roltrap.

De roltrap is in ieder geval een merkwaardig studieobject, dat mensen veeleer vertraagt dan ze sneller doet gaan, hen eerder beweging ontneemt dan die te stimuleren, en dus inefficiëntie brengt waar optimalisatie verwacht wordt. Als het van Volkswagen afhangt, is daar snel iets op gevonden...



No comments: